Chi phí vận hành đường sắt tốc độ cao và triển vọng phát triển
Dự án đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam được Bộ Giao thông Vận tải (GTVT) công bố với mức chi phí vận hành ước tính khoảng 500 triệu USD mỗi năm. Đây là một dự án trọng điểm quốc gia, với tổng vốn đầu tư sơ bộ lên tới 67,3 tỷ USD, hứa hẹn mang lại những lợi ích lớn cho nền kinh tế, đồng thời đặt ra không ít thách thức trong quá trình thực hiện.
Chi phí vận hành và thời gian hoàn vốn
Theo Bộ GTVT, trong giai đoạn đầu khai thác, doanh thu từ vận tải và các hoạt động thương mại liên quan như quảng cáo, kinh doanh tại nhà ga sẽ chỉ đủ để bù đắp chi phí vận hành và bảo trì phương tiện. Dự kiến, dự án sẽ mất khoảng 33,61 năm để hoàn vốn cho phương tiện và thiết bị khai thác, chưa bao gồm chi phí đầu tư hạ tầng. Ví dụ, năm 2037, chi phí vận hành sẽ vào khoảng 477 triệu USD, trong khi nhà nước cần hỗ trợ thêm 238 triệu USD để bảo trì kết cấu hạ tầng. Tương tự, các năm tiếp theo cũng cần sự hỗ trợ tài chính từ ngân sách để duy trì hoạt động.
Hiệu quả kinh tế và xã hội
Bộ GTVT khẳng định dự án mang lại nhiều lợi ích kinh tế và xã hội. Các yếu tố định lượng như tiết kiệm thời gian đi lại, giảm chi phí logistics, giảm tai nạn giao thông và giảm phát thải CO2 đều cho thấy tính khả thi của dự án. Tỷ suất nội hoàn kinh tế (EIRR) đạt 12%, tỷ số lợi ích/chi phí (B/C) là 1,06, và giá trị hiện tại ròng (NPV) đạt 9,154 triệu USD.
Dự án không chỉ đáp ứng nhu cầu vận tải mà còn tái cơ cấu ngành giao thông vận tải, khai thác hiệu quả quỹ đất, tạo động lực phát triển kinh tế. Trong giai đoạn xây dựng, dự án được dự báo sẽ góp phần tăng GDP bình quân của cả nước thêm 0,97 điểm phần trăm mỗi năm.
Cân đối đầu tư và hạn chế nợ công
Để tránh áp lực tài chính, Bộ GTVT đã tính toán mức đầu tư bình quân 5,6 tỷ USD mỗi năm trong vòng 12 năm, chiếm khoảng 16,2% kế hoạch đầu tư công trung hạn. Theo đánh giá, các tiêu chí về nợ công, nợ chính phủ và nợ nước ngoài đều thấp hơn mức cho phép vào năm 2030. Dự án cũng bao gồm các giải pháp giảm thiểu rủi ro về đội vốn, như dự phòng chi phí cho giải phóng mặt bằng và biến động giá cả nguyên vật liệu.
Hướng tới công nghệ và kết nối quốc tế
Để đảm bảo hiệu quả đầu tư, Bộ GTVT đề xuất tăng tỷ lệ cầu cạn trên tuyến nhằm hạn chế chia cắt cộng đồng và cải thiện an toàn vận hành. Tuy nhiên, điều này sẽ làm tăng chi phí đầu tư khoảng 2,8 lần so với nền đất.
Ngoài ra, dự án đã tính đến việc chuyển giao công nghệ từ các nhà thầu quốc tế thông qua liên kết với doanh nghiệp trong nước. Các công ty nước ngoài sẽ phải thành lập doanh nghiệp tại Việt Nam để cung cấp dịch vụ lắp ráp, bảo trì và sửa chữa đầu máy, toa xe, hệ thống thông tin và tín hiệu.
Kết nối và nhu cầu vận tải
Tuyến đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam sẽ kết nối với hệ thống đường sắt liên vận quốc tế tại các điểm như Lào Cai, Lạng Sơn, Viêng Chăn (Lào), và Campuchia. Dự kiến đến năm 2050, sau khi đầu tư đồng bộ các phương thức vận tải khác, còn khoảng 122,7 triệu lượt hành khách mỗi năm chưa được đáp ứng. Dự án sẽ giải quyết nhu cầu này, đồng thời phục vụ phát triển kinh tế, xã hội và đảm bảo an ninh quốc phòng.
Kết luận
Dự án đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam là bước tiến lớn trong chiến lược phát triển hạ tầng giao thông của Việt Nam. Dù còn nhiều thách thức về tài chính và kỹ thuật, dự án hứa hẹn mang lại những lợi ích kinh tế, xã hội và môi trường lâu dài, góp phần nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia và thúc đẩy tăng trưởng bền vững.